«Fabia Caduff, redacziun Chasa federala.» Cun quists pleds terminescha ella pel solit sias contribuziuns ch’ella fa di per di a Berna per Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR).
Rivada pro RTR es Fabia Caduff dal 2014 fond là ün praticum e lavurond per ulteriurs duos ons sco reportra. «L’idea da pudair esser al puls politic, da pudair dar ün’ögliada critica e lavurar sü tematicas naziunalas schurnalisticamaing m’ha adüna faszinada. Eu nu vess però mai ris-chà da crajer chi propcha funcziuness, cur ch’eu m’ha annunzchada per la plazza.»
Gnü es invezza oter. Hoz lavur’la illa Chasa da medias a Berna in ün büro cumünaivel ed in stret contact cun collegas da lingua taliana, francesa e tudais-cha e sto be traversar la via per entrar illa Chasa federala. Là, «ingio chi vain politisà, ingio chi vegnan fattas las reglas da convivenza naziunala e decis sur da nossa correlaziun invers inoura.»

Licenza per telefonar a chi sà chi
«Cordial, social, consciaint ...» Quai sun trais trats caracteristics da Fabia Caduff, chi vegnan manzunats spontanamaing i’l ravuogl da sias amias, derivantas amo dal temp da scoula a Zernez. Davo avair absolt là la scoula primara e secundara – «eu craj, ch’eu d’eira adüna üna da las unicas in classa chi giaiva gugent ad istorgia» – ha ella fat ün on «lingua ed informatica» a la Scola Vinavon a Glion e prosegui per quatter ons cul giarsunadi sco Mediamatrica i’l chantun Zug ed a Sursee i’l chantun Lucerna. In seguit ha ella absolt la matura professiunala da fuormaziun a Cuoira ed ha fini dal 2017 la scolaziun da diplom in schurnalissem a la scoula svizra da schurnalissem MAZ a Lucerna.
Hoz rapport’la our da la Chasa federala, d’inscunters politics e decisiuns politicas, da las sessiuns dal parlamaint naziunal, dal cussagl dals stadis e da quel federal opür eir our da la «sala dals pass pers», sco cha la «Wandelhalle» vain nomnada, o our da la sala da conferenza da medias, ingio cha politicras e politikers as dan in man la nadiglia da porta. «Grazcha a mia lavur imprend eu mincha di alch nouv e n’ha eir la licenza per tour per mans il telefon e telefonar e dumandar alch a chi saja chi chi vöglia.»
Adonta da seis 28 ons profita Fabia Caduff i’l ravuogl da la politica naziunala amo adüna ün zich dal bonus d’esser giuvna. «Cur ch’eu n’ha cumanzà qua, m’ha dit ün collega da lavur bain integrà, chi vöglia almain duos ons per gnir a savair co cha tuot il roudom funcziuna quia, savair ingio chi’s chatta che persuna, chi chi infuorma sur da che o ingio chi’s po insomma entrar ed ingio dafatta bricha in Chasa federala. L’avantag d’esser giuven es, chi’s po dumandar minchatant eir üna jada alch, ch’inchün plü vegl forsa nu’s fida da dumondar per nu far figüras.»

«Las reglas sun bain cuntschaintas»
In differenza a sia lavur sco reportra per RTR a Cuoira ed our dal Cussagl da la cità da Cuoira, es la lavur uossa, adonta ch’ella es restada inavant critica, eir gnida otra. «Quia a Berna, sün livel naziunal, es la distanza plü gronda co i’l regiunal, ingio cha pelplü as cugnuoscha ils partenaris d’intervista eir i’l rom privat. Da rapportar sün livel regiunal es in quel reguard üna sfida plü gronda.» Ed eir politikers e politcras federalas sun, sco ch’ella ha fat l’experienza, plü adüsats da stuvair s’exprimer avertamaing invers las medias. Las rollas sun cleras ed a tuots sun bain cuntschaintas las reglas.» E plü lönch chi’s es pro, «plü bain chi’s sà, chi chi rapreschainta che tematica e che opiniun, chi chi disch bler e chi pac, ed eir, ingio chi fa sen d’esser pro ed ingio na.»
D’esser fingià cun 28 ons correspundenta da la Chasa federala, sdruaglia quai pretaisas futuras? Fabia Caduff ria e disch: «Eu nun ha mai fat plans, ma eu nu less neir mai excluder alch e lasch perquai avert adüna tuot las portas.» Per intant nu vezz’la ingün motiv da müdar alch vi da la situaziun actuala: «Mincha di es plain tensiun e porta nouvs temas e nouvas cugnuschentschas. Id es sco üna manja, plü lönch chi’s es pro e plü interessant chi vegn e plü punctuà chi’s riva da commentar, differenziar, valütar o classifichar alch.
Ella, chi’d es eir fingià statta in pajais sco Giordania, Sikkim, Africa dal süd opür sün islas d’Indonesia, es, eir grazcha sia lavur, cuntainta e superbgia da pudair verer e provar da chapir meglder, co e perche cha’l muond funcziuna uschè sco che’l funcziuna. Ma eir, d’incleger «co cha nossa vita quotidiana e nossas decisiuns politicas influenzeschan la vita d’oters umans in oters pajais e sün oters continents, e viceversa.»

Autur: Jon Duschletta