Bulais termics da gas per s-chodar terrassas ed ustarias dadoura sun vairamaing scumondats daspö qualche ons. Il motiv es la spüzza, il sguaz d’energia e l’insuos-chamaint da l’ambiaint ed insomma las valuors catastrofalas da co2. Uossa, dürant la pandemia dal coronavirus, es la discussiun intuorn quists s-chodamaints per our il liber darcheu creschüda. La gastronomia voul nempe salvar la stagiun d’inviern cun bulais termics. La Gastrosuisse pretenda dafatta, cha’ls bulais termics stopchan darcheu esser admiss. La motivaziun es, cha dürant la pandemia dess la glieud pudair gnir servida dadoura e cha quai funcziuna be, scha las terrassas possan gnir s-chodadas. Il caos es uossa perfet: tscherts chantuns dan darcheu liber ils bulais termics, scha quels vegnan s-chodats cun energias regenerablas. Oters invezza restan pro’l scumond. Il bilantsch öcologic da quists indrizs da s-chodar nu vain però meglder – cun o sainza il coronavirus.

Sporta importanta dadoura
Eir Mathias Goller da Scuol ha perseguità la debatta. El e sia duonna Fabrizia Goller-Crameri mainan daspö duos ons e mez il MundArt a Scuol. Per quist pitschen cafè cun bar sül Stradun, in vicinanza da la Posta, es il schmertsch chi vain fat dadoura fich important. Implü driva Mathias Goller quista fin d’eivna seis seguond affar cun nom BrauArt, situà i’l Hotel Curuna a Scuol. Quia voul el spordscher a giasts ed indigens la pussibiltà da perseguitar cuorsas e gös da sport illa televisiun in cumpagnia ed in ün ambiaint pachific. Sülla carta as chatta differentas bieras e piculezzas da mangiar. Impustüt voul el eir servir dadourvart fondü da chaschöl. Per cha’ls giasts possan insomma giodair quista sporta cun plaschair, esa stat per Goller fich important da chattar üna soluziun chi s-choda. El ha perquai investi bler temp per chattar ün’alternativa als bulais termics. E bain co mal: a Berlin in Germania ha el chattà la soluziun. Nempe ün plümatsch cun batterias chi s-choda il chül. Eir scha quai nu para nüglia d’innovativ, es Mathias Goller inchantà dal prodot ed el ha investi illa nouva sporta.

Plümatschs s-chodan ot uras
Sco cha Mathias Goller declera, vegnan ils accus dals plümatschs chargiats vi d’üna centrala. Mincha accu tegna s-chars ot uras e s-chodà vegna be, cur cha qualchün sezza lasura. Subit cha la persuna as dozza, nu s-choda il plümatsch plü. «Quist sistem es simpel e persistent», declera l’uster innovativ, «uschè vegna be s-chodà cur cha’l giast sezza sülla sopcha.» Cha quist sistem haja plüs avantags, quinta’l cun persvasiun. «La surtratta dal plümatsch as poja lavar e dischinfectar, la chalur nu va a perder ed il prodot ha üna lunga dürada da vita.» La saira, cur ch’el serra ils affars, metta’l ils accus a chargiar ed il di davo sun quels darcheu pronts per la sfida. El es persvas cha quista soluziun es bler plü ecologica sco tuot las alternativas chi existan sül marchà. Plü ecologic saja be amo star al fraid sainza s-chodar. Però s-chodà vain be il chül e na tuot il corp, as pudessa cuntradir. «Ma almain quel», disch Goller. Cha culs bulais termics giaja nempe a perder passa 90 pertschient da la chalur e cha chod haja be quel chi’d es il plü dastrusch al bulai. «E scha qualchün nun es amo persvas, schi sto’l gnir svess speravia i’l MundArt o i’l BrauArt a Scuol a provar il plümatsch chi s-choda», disch Goller cun ün rierin. El, in mincha cas, s’impipa da tuot las discussiuns e trattativas pels bulais termics.

Text: Nicolo Bass