Christoph Reutlinger ha surtut d’utuon 2013 la plaiv da Valsot cun sias ses baselgias a Ramosch, Vnà, Tschlin, Strada, Martina e Samignun. El abita illa chasa da pravenda a Tschlin. Reutlinger chi’d es oriund d’ün pitschen cumün i’ls contuorns da Winterthur discuorra fich bain rumantsch.

FMR: Sch’El vess da circumscriver l’on passà cun ün adjectiv, chenün tscherniss El?
Christoph Reutlinger: Extraordinari. Sül plan emoziunal d’eira avantman per tuots permanentamaing üna tscherta malsgürezza. I nu’s savaiva mai cun che chi d’eira da far quint. Quai ha cumanzà il plü tard in marz, cur chi s’ha fatta valair quista malatia nouva. Quella ha gnü consequenzas eir pella lavur da nus ravarendas, causa cha’ls contacts socials sun gnüts limitats: Normalmaing vaina üna lavur enorm sociala, nus fain visitas a l’ospidal, a la dmura d’attempats ed illas gruppas da chüra. Ma l’on passà nun es quai stat pussibel illas fuormas üsitadas.

Che consequenzas ha gnü quista malsgürezza?
Quai ha significhà eir ün stress emoziunal. Na be pels ravarendas, dimpersè per tuot la populaziun esa stat ün stress emoziunal, dal qual i nu s’es gnanca uschè consciaint. Quist na pudair planisar e gnir a savair pür l’ultim mumaint che chi’d es permiss da far douvra energia.

Greiv sarà stat eir l’accumpagnamaint a famiglias da muribunds?
Quai es fich individual. Id ha dat famiglias chi han pati enorm da la distanza sforzada tanter els e lur confamiliars muribunds. Quai es stat il cas eir davo la mort. In istess amo blers cumüns as piglia ils morts amo a chasa per pudair tour cumgià, la famiglia ed eir quels chi vegnan a plondscher led. Quai nu d’eira tuot na pussibel. Ed eir ils muribunds svessa d’eiran fermamaing malsgürs e nu savaivan che dir: «Stat a chasa cha vus nu tschüffat eir vus quista pesta.» Quai chi ha mancà a tuots es stat ün funeral sco üsità in noss cumüns, culla partecipaziun da blers. Causa la restricziun dal numer da preschaints d’eira la partecipaziun emoziunala gnüda fermamaing disturbada.

Co ha cumanzà l’on nouv in quai chi reguarda quist’intschertezza?
La malsgürezza emoziunala perdürarà eir ingon amo ün temp. Pel mumaint eschna amo plainamaing aint in quai chi vain nomnà la seguonda uonda. Id es da far quint cha quella düra amo ün pa. Blers sun stufs da quai chi tocca pro quista crisa da la sandà, eu craj cha nus tuots braman uossa darcheu il stadi da normalità.

E sch’El dà ün sguard vers l’avegnir?
Per nus dal manster es üna gronda dumonda co chi’d es ingon culla confirmaziun als 28 marz. Nus vessan grond gust scha nus pudessan celebrar la confirmaziun sco chi tocca. Quai es üna da las dumondas avertas. Nus tuots sperain chi detta darcheu la pussibiltà da viver sco avant. Quai vala impustüt per quels chi nu pon plü lavurar causa la pandemia, sco per exaimpel ils musicists e’ls actuors. Pels amateurs esa simplamaing da star uossa sainza musica o chant, als profis però mancan las entradas per viver.

Haja dat dürant l’on passà eir chosas positivas?
Schi, eir scha’l 2020 es stat ün on plütöst somber ha’l cuntgnü eir tschertas scleridas: Causa chi nu’s pudaiva viver sco uschigliö ha blera glieud tscherchà alternativas. Excursiuns our illa natüra sun stattas fich retscherchadas, ma eir la lectüra. Tscherts texts, na be biblics, han muossà quant actuals chi pon esser in quista situaziun da vita existenziala. Noss sens d’eiran drivits plü ferm, i’s ha badà che s-chazis cha nus vain intuorn nus, illa natüra, cretta e litteratura. Quista crisa ha promovü ün’otra avertezza e sensibilità per tils recepir.

Intervista: fmr/fa