Esser oura illa natüra, quai d’eira adüna fingià il sömmi da Fadri Bott da Valchava. Daspö bundant 30 ons es el guardian dal Parc Naziunal Svizzer (PNS). Sper la lavur illa natüra es el respunsabel pels plans da lavur dals ulteriurs guardians. El s’algorda dal prüm ed inschmanchabel di ch’el ha pudü passantar da mat i’l PNS.

FMR: Quanta naiv haja dat i’l Parc Naziunal Svizzer?
Fadri Bott: In december vaiva dat da quai da 90 centimeters. Quella naiv fuorma uossa üna vetta cumpacta. Las temperaturas s’han dozadas, id es annunzchà plövgia ed i regna pel mumaint ün grond privel da lavinas. Tuot in tuot saraja bundant 160 centimeters naiv. Uschè blera naiv vaina gnü l’ultima vouta da l’on 2018, als 23 schner cun üna vetta da naiv da 175 cm sü Stabelchod.

Che sun las consequenzas d’invierns cun blera naiv?
Per las bes-chas es l’inviern ün mumaint da selecziun, però quellas s’han adattadas a las situaziuns extremas. Schi han quietezza rivan ellas bod adüna da superar talas situaziuns. Quant greiv ch’ün inviern es dependa dal fraid, da la structura da la naiv, schi ha soflà oura la naiv süls spis e quant lönch cha l’inviern düra fin cha las reservas da grass sun a fin.

Daspö cura es El guardian dal parc?
Cumanzà n’haja als prüms lügl da l’on 1993. Imprais vaiva bos-chèr. Però fingia da mat vaiv’eu il giavüsch da dvantar üna jada guardian dal PNS. Eu m’algord da meis prüm ingaschamaint. Da l’on 1978 n’haja das-chü accumpagnar a Peter Roth da Sta. Maria pro sia gita da controlla sü Margunet. I paraiva sco sch’el vess inscenà tuot bel ed aposta per mai. Nus vain rumi davent ün bös-ch chi d’eira crodà sülla senda e vain vis quel di blera sulvaschina. Ün di inschmanchabel.

Dimena Seis manster da sömmi?
Per mai in mincha cas. Eu sun jent our illa natüra e surpigl respunsabiltà. Davo meis giarsunadi n’haja fat la scolaziun da capolavuraint. Ed eir pro’ls pumpiers n’haja fat diversas scolaziuns. Per finir suna stat dürant 25 ons vicecumandant dals pumpiers da Valchava, davopro dal corp da pumpiers da tuot la Val Müstair.

Che sun Sias incumbenzas sco manader dals guardians dal parc?
Eu sun lur persuna da contact, fetsch plans da servezzan e coordinesch las lavurs dals guardians e da persunas chi fan pro nus ün congedi da fuormaziun. Lura sun eu eir in contact cun differents partenaris dal PNS. In general sun eu ün pa daplü in büro sco meis set collegas.

Che fan ils guardians d’inviern?
(ria) Nus eschan ün pa sco las muntanellas. Nus cumpensain las sururas cha nus fain dürant la stà e l’utuon. Implü controllaina chi nu saja glieud i’l PNS, qua cha d’inviern sun tuot las sendas serradas. Bler temp passantaina in ufficina cun far pront pösts da marcaziun o cun fabrichar traplas, urdegns d’infrastructura per nossas chamonnas da protecziun, per nos lavuratori obain pel center da visitadurs. Üna lavur plü gronda in büro es quist inviern la valütaziun da tuot las fotografias da las passa 150 traplas fotograficas chi sun installadas i’l PNS. Scha las relaziuns da naiv permettan, faina gitas da controlla aint ils territoris e fain dombraziuns, actualmaing documentaina ils giruns chi sun landervia a cuvar e provain da marcar vuolps.

Quellas dovrais per ün proget specific?
Schi, i dà ün proget chi examinescha l’influenza da la preschentscha dal luf pro la fauna e flora. Perquai vaina eir marcà 32 vuolps. Quist proget ha cumanzà avant trais ons ed intant vaina da controllar 750 000 fotografias. Id es fich interessant da verer che chi capita tuot in vicinanza da las traplas fotograficas.

Co es statta per Vus la stagiun passada?
Nus vain gnü 50 pertschient daplü visitadurs. Per nus ha quai significhà daplü lavur da survaglianza e d’infuormaziun.

Intervista: fmr/afi