Il di chi ha müdà cumplettamaing la vita da Beat Grond (75) es stat ils 8 october 2020. Insembel cun ün cumpogn vaiva’l fat ün’excursiun cul e-bike a Schlingia i’l Vnuost. Davo il giantar as vaivan ils duos homens mis in viadi per tuornar a chasa. Els han tut üna via chi passa tras il god. Aint in quel god d’eiran miss a l’ur da la via büschens per chavar aint. Ün pêr da quels büschens d’eiran però a travers sur la via. Quels ha Beat Grond vis massa tard. La rouda davant da seis velo ha’l amo pudü dozar suroura, la rouda davovart es però restada pichada vi dal büschen e sglischida giò.

«Ingün sentimaint illas chommas»

Beat Grond es crodà var trenta meters giò per üna costa stipa e crappusa. Pro la svoulada s’ha’l ruot il settavel spondil, duos costas e surgni ün cloc sül cheu chi til ha feri il nerv da l’ögl schnester. «Eu n’ha badà subit ch’eu nun ha ingün sentimaint plü illas chommas», quinta Beat Grond dal mumaint güst davo l’accidaint. Ün meidi d’urgenza da la Germania, chi d’eira per cas güst illa vicinanza, til ha subit dat il prüm agüd: «Eu m’algord amo ch’el am dumandaiva da tuottas sorts robas, ma davo suna i in svanimaint e nu sa plü nüglia.» Seis collega vaiva intant alarmà il servezzan da salvamaint. L’elicopter ha lura transportà a Beat Grond a l’ospidal a Bulsan in Italia, ingio ch’el es subit gnü operà. La ruottadüra dal settavel spondil significha normalmaing üna tetraplegia – voul dir cha’l paziaint nu riva plü da mouver ne las chommas ne la bratscha. Eir scha Beat Grond nu pudarà mai plü chaminar, ha’l gnü in sia situaziun gronda furtüna. El riva amo da mouver la bratscha. «Schi d’eira il prüm agüd dal meidi tudais-ch o la fich buna lavur dals meidis a Bulsan nu savaina», disch sia duonna Beatrice Grond (73): «ma quai es üna rarità».

Lungs nouv mais

Dürant cha Beat Grond d’eira amo a Bulsan a l’ospidal ha organisà sia famiglia insembel culla Rega il transport al Center per paraplegia Svizzer a Nottwil i’l chantun Lucerna. Rivà a Nottwil ha cumanzà per Beat Grond ün temp cun terapias per fuormar la musculatura da la bratscha e per imprender da’s mouver culla sopcha cun roudas. Pro si’entrada a Nottwil d’eira defini per Beat Grond eir fingià la data da sia sortida. «Austritt 8. Juli 2021» d’eira scrit sün seis fögl da paziaints. Üna data chi til ha dat spranza ed ün böt: «Quai d’eiran precis nouv mais davo meis accidaint. Sch’eu pens uossa vi da meis temp a Nottwil am para cha quel saja passà svelt. Cur ch’eu d’eira là, am paraiva quella data però adüna schnuaivel dalönch davent. Eu bramaiva quel di.» Güdà da scurznir il temp e da nu perder la spranza til han il minchadi impli cun program. Ma eir il contact culs oters paziaints d’eira important: «Cul temp as vaiva fuormà üna pitschna gruppa da persunas in mi’età. Davo las terapias as gniva lura insembel e’s staiva ün pa in cumpagnia. Uschè nu’s d’eira sulet cun seis problems ed as pudaiva eir sustgnair ün a tschel.» Quai til ha güdà eir dürant il temp ch’el pudaiva avair contact cun sia famiglia be per telefon pervi da las restricziuns da corona.

Üna nouva normalità

Als 6 da lügl 2021 – dimena duos dis plü bod co previs – ha Beat Grond finalmaing pudü tuornar a chasa. Là s’ha’l però il prüm stuvü adüsar vi da sia nouva «normalità», ma eir vi da l’abitaziun, chi d’eira uossa otra co avant nouv mais cur ch’el d’eira i l’ultima jada our da chasa. Ella ha stuvü gnir adattada a la sopcha cun roudas. Intant s’ha’l però vivü aint ed as riva da mouver bain in seis dachasa ed in cumün: «Grazcha ad ün motorin chi tira la sopcha possa ir in gir sainza problems. Sch’eu vegn in cumün stossa be stübgiar ouravant ingio ch’eu riv da passar tras.» Però eir ils inscunters culla glieud sun oters: «Blers han il cumanzamaint ün pa retgnentschas da dumandar co chi va. Quai passa però svelt e lura as discuorra normal ün cun tschel», disch Beat Grond ed agiundscha cha minchatant saja però ün pa stantus, scha persunas til offran agüd eir sch’el rivess da far svessa alch: «Quai nu fa dabsögn, eir sch’eu sa ch’els manajan be bain. Che ch’eu nu less insomma na, es cumpaschiun.» Eir per Beatrice Grond s’ha müdà seis minchadi daspö cha seis hom es darcheu a chasa: «Nus vain ün grond sustegn da la Spitex. Tschertas uras n’haja però istess svess dad esser a chasa per güdar a Beat. Eu sun però eir adüna amo libra e poss far roba per mai.»

«Far il meglder our da la situaziun»

Cha la vita nu sarà plü sco avant, nun ha realisà Beat Grond subit davo seis accidaint. Quai es gnü pür cul temp. Cun realisar es gnü però eir l’acceptar: «Da’s dostar cunter seis agen destin o da far imbüttamaints a sai svessa nu güda nüglia, maindir da tscherchar ün culpabel. Id es da far il meglder our da la situaziun.» Ch’el pensa schon minchatant perche cha quist haja stuvü capitar, ma disch: «Da quels impissamaints as stoja lura simplamaing s-chatschar.» Eir scha l’ir cul velo, far turas da skis o ir in muntogna til mancan, es Beat Grond satisfat da sia vita. Plü greiv d’eira il prüm temp davo l’accidaint però per Beatrice Grond: «Eu nu laiva acceptar la realtà. I d’eira propcha ün schoc. Pür cur ch’eu am n’ha dit, uossa esa sco chi’d es, esa i inavant darcheu. L’uman craja adüna ch’el nu tegna oura alch, ma a la fin chatta’l lura istess las forzas.» Quellas forzas han dat ad ella, ma eir a seis hom, impustüt la famiglia e lur conumans. «Noss trais uffants ed ils abiadis d’eiran ün grond sustegn per nus. Fich bel d’eira però eir quantas persunas chi han telefonà, scrit chartas o simplamaing tramiss üna piculezza per tour part a nos destin», quinta Beat Grond. Sia duonna til dà radschun ed agiundscha: «Sulets nu füssna mai rivats tras quel temp.»

Text: Andri Netzer/fmr