Ella tschainta vi da la maisa e disegna a tuot pudair. Davaunt üna culuonna d’iffaunts e creschieus chi spettan per depositer il giavüsch e chi spettan sun lur disegn. La disegnadura Pia Valär ho accumplieu a l’EBexpo in sanda e dumengia tuot ils giavüschs. Ella ho disegno esens, chavals, pinguins, leivras, chauns e giats e perfin dinosaurs e nanins. E mincha disegn quinta ün’istorgina per se. Ed ella ho stuvieu trer in quist mumaint millis da decisiuns. «Per mincha strich do que 100 pussibiliteds», quinta l’artista ed agiundscha da stuvair uschè decider mincha vouta che strich chi’d es finelmaing il güst. Cha a chesa in si’ufficina a Turich lavur’la fich gugent culla gomma. Ma cha per l’EBexpo 2023 a Scuol es quella resteda a chesa. 

Disegna Pia Valär in rumantsch?

Pia Valär es steda invideda duos dis sül stand da Gammeter Media SA e da la Lia Rumantscha. Ella ho collavuro fingià püssas voutas cullas duos intrapraisas e sieus disegns sun fich cuntschaints in Rumantschia. Però disegna Pia Valär eir in rumantsch? «Eau disegn in strichs», disch l’artista ed agiundscha ch’ella saja üna persuna dals strichs e na dals pleds. Ma cha la lingua rumauntscha la sto fich ferm a cour e ch’ella discuorra eir a Turich mincha di rumauntsch. Eir in sieu atelier pro la caserna veglia a Turich, inua chi’d existan püs ateliers ed ufficinas in cumünaunza, lavuran püssas persunas da lingua rumauntscha. Ella gioda quista cumpagnia chi’d es scu üna funtauna d’idejas e progets. «Nus cuschinains e mangiains insembel e per lavurer possi darcho ir in mieu atelier e tadler mia musica», quint’la. Cha que as po imaginer scu üna normela lavur da büro, inua ch’ella disegna och uras al di. Cha üna granda part da la lavur saja eir da fer retscherchas e disegner skizzas per chatter il disegn definitiv. 

Il lung viedi

Al principi da gün cumpara sieu pü nouv proget: nempe ün cudesch chi vain oura tar la Chasa Editura Rumantscha cun texts da Dumenic Andry. Dal rest as prepara Pia Valär per ün marcho da «Fanzines», üna sort da cudeschs e magazins prodüts in möd bunmarcho e chi haun üna granda community e fans. A quist marcho chi’d ho lö als 11 gün a Turich as preschantaron 25 artistas ed artists ed illustraturas ed illustratuors.

 Magari cuntschaint es il cudesch «Il lung viadi» cun chanzuns per iffaunts da Clo Duri Bezzola ed illustraziuns da Pia Valär, realiso illa chesa editura Gammeter Media. «Per quist proget d’heja gieu tuot las liberteds», quint’la. Cha tuot il process saja sto fascinant. Cha sieu disegns sajan il fil cotschen, respectivmaing sajan l’istorgia chi collia las chanzuns differentas. Quist cudesch vain eir accumpagno d’ün disc cumpact cullas chanzuns chantedas dal figl da l’autur, Martin Bezzola, insembel cun Ursina Giger. 

Stretta relaziun cun l’Engiadina

Ed eir scha Pia Valär ho fat ün lung viedi fin a Turich, tuorn’la adüna gugent in Engiadina. «Cò d’he passanto mi’infanzia, cò vivan mieus genituors ed eau d’he realiso bgers progets in Engiadina». La zuozingra ho chatto il dret strich per sia vita: «Eau poss viver d’üna lavur ch’eau am ed eau poss disegner tuotta di», decler’la cun ün surrir da plaschair e già sto ella darcho decider, che strich chi’d es scu prossem il güst. «Eau vess gugent ün pinguin chi fo passlung», disch il mat davaunt la maisa e Pia Valär cumainza a disegner sainza bger stüdger – strich per strich. 

Text: Nicolo Bass