Il BirdLife svizzer ha declarà la tschuetta da gonda (Steinkauz) sco l’utschè da l’on 2021. Sco oriunda abitanta dals pajais mediterrans, da las steppas e deserts asiatics s’ha ella üna vouta derasada eir in l’Europa. Hoz tilla s’inscuntra be amo in tschertas regiuns dal Pajais d’immez, i’l Jura, Tessin i’ls gods da ruvers i’l chantun da Genevra fin ad ün’otezza da 600 meters sur mar. Daspö decennis nun es quista tschuetta plü gnüda observada illa regiun. Otras spezchas bainschi sun amo derasadas in Engiadina, sco il püf (Uhu), il püffet (Waldohreule), la tschuetta pailusa (Rauhfusskauz) e la tschuetta nanina (Sperlingskauz).

Ün chatschader da la not
Tschuettas sun utschels stabels chi passaintan tuot l’on in lur revier da cuar. Sco’ls oters rapinaders da not fa eir la tschuetta da gonda chatscha a pitschens ruslignaders, impustüt a mürs, ad insects plü gronds e perfin a verms e d’inviern eir a pitschens utschels. D’ün post plü ot fa ella pel solit la guetta sün seis butin. Seis ögls marcants suot survaschellas albas sun specialisats per la chatscha da not. Si’udida es perfetta, ella po eruir il plü debel sfuschignar e la vuschina agüzza d’üna mür, seis pennom liger pemetta ün svoul muosch.
Fingià da prümavaira tampriva as po dudir seis clom tras la not. Seis intschess da viver es impustüt il terrain cultivà cun bos-cha da frütta e cun truncs ots. Bainbod as doda seis clom da paragliar chi avisa sia preschentscha in seis revier.
I’ls truncs cun fouras veglias e nischas illas müraglias metta la femna trais fin quatter övs albs chi vegnan cuats oura dürant trais fin quatter eivnas. Ils utschlins giaschagnieus, amo in lur vesti da füffa, bandunan davo 20 dis il gnieu e restan in vicinanza per gnir pavlats amo dals genituors. Pür in avuost bandunan els lur lö da naschentscha e van tscherchond ün oter revier. Per promover e sgürar la derasisaziun da la tschuetta da gonda vegnan hoz muntats büschens artificials per la cuada chi servan sco gnieus sgürs dal guis.

Ün’ infrastructura ecologica
La multiplicaziun da la tschuetta da gonda es dependenta d’ün intschess vital intact cun truncs ots ed abundanta spüerta da nudrittüra. Quai nun es hoz displaschaivelmaing plü il cas. Il purtret da nos pajais s’ha i’ls ultims decennis fermamaing müdà. Üna vouta as dudiva amo seis clom suvent i’l Pajais d’immez, mo la populaziun da quista tschuetta s’ha vers la mittà dal 20. tschientiner eir là fermamaing diminuida. Bröls cun bos-cha da frütta sun svanits, prada ed üerts surfabrichats. Eir l’agricultura intensiva cun sias monoculturas ha influenzà quist regress, pestizids han tös-chantà lur nudrittüra. Grazcha als sforzs dal BirdLife e d’otras organisaziuns s’ha constatà dals ons 2000 in tschertas regiuns svizras darcheu ün cresch da las cuadas da la tschuetta da gonda e registrà 150 reviers. Quai es salüdaivel e demuossa cha ün sustegn intenziunà d’uman po promover e sgürar l’andit ecologic illa natüra al bön da bes-chas e plantas in nos pajais.

Text: Alfons Clalüna