In schner da l’an 1951 nu schmettaiva que da naiver in tuot il territori alpin. Güsta in vschinaunchas situedas al pè da costas d’eira creschida ferm la temma da lavinas. «Uschè eir a Zuoz», s’algorda Otto Vital (anneda 1928), «la temma d’eira omnipreschainta. Quaunt lönch resta la naiv fras-cha auncha illas costas sur vschinauncha?, d’eira tuot chi’s dumandaiva.» Ün po da quella temma al es resto fin hoz: «Adüna cur cha que naiva ferm vegn eau ün pô gniervus, e que eir scha sun gnieus fabrichos repars ferms.» Düraunt la not dals 19 als 20 schner d’eira gnieu auncha üna vouta passa ün meter naiv fras-cha.

Salvo suot baunch da stüva
Scu cha Giachem Bott descriva illa cronica da la disgrazcha vaivan ils commembers respunsabels da la cumischiun cumünela da lavinas schlucho cun agüd da lantschaminas püssas lavinas. Quellas d’eiran gnidas giò e vaivan s-chargio ün po las costas prievlusas. «Tuno giò vaivane eir la lavina d’Albanas chi’d es riveda a las 16.05 in vschinauncha», disch Duri Casty chi vaiva quella vouta ses ans, «as vaiva evacuo differentas chesas, quista lavina ho però piglio ün’otra via e desdrüt püssas chesas.» Traunter quellas eir la Villa Monod, inua ch’el as rechattaiva insembel cun duos frers e cun ün ami. «Nus d’eirans in stüva cha faivans ün gö cur cha la lavina ho suoglio tuot», s’algorda’l, «mieus frers e quel ami sun morts ed eir mia nona ed üna duonna inglaisa.» Be el e sia mamma haun survivieu la disgrazcha: «Mia mamma s’ho pudieu deliberer zieva var och uras ed a me ho chatto ün chaun da lavinas zieva 19 uras. Que sun stedas vaira uras», disch el.

«Granda solidarited in quists dis»
Sch’el pensa als 20 schner avaunt 70 ans s’algorda Otto Vital a la bgera glieud in vschinauncha: «A d’eiran vschins, pumpiers, commembers da la cumischiun da lavinas ed oters, tuots güdaivan inua cha faiva dabsögn.» Divers dals abitants da Zuoz nu pudaivan pü ster in lur chesas causa cha quellas d’eiran dannagedas da la naiv. «Quels haun survgnieu suottet tar paraints e cuntschaints.» Cha s’hegia alura cumanzo a metter ad ir darcho que chi d’eira gnieu demolieu da la naiv, manzuna’l, «inandret però s’ho que pudieu fer quellas lavuors pür cur cha la naiv d’eira algueda, que d’eiran ruottas müraglia e tettaglias interas cha s’ho gieu da transporter davent aunz cu refabricher.»

Cronica da la disgrazcha
Per commemorer la disgrazcha da la lavina a Zuoz ho l’anteriur indschegner forestel Giachem Bott cumpilo üna cronica da quella. Quistas infurmaziuns cumpletteschan per part las algordaunzas da Duri Casty ed Otto Vital. In l’archiv cumünel as chatta que diversas fotografias da quella disgrazcha. Quistas muossan da möd fich impreschiunant ils grands dans cha que vaiva do quel inviern a Zuoz. 

Text: fmr/fa