Dinastia Feuerstein – ün viadi fotografic tras il temp

Ün vadret e trais alpinists chi stan a l’ur dad üna sfessa profuonda. Lavuraints cun chaplinas e glüms aint in üna gallaria da las ouvras electricas. Duos chatschaders da chamuotschs cun vistas satisfattas e lur butin. Lavunzas a bügl. Ün dschember singul aint a Tamangur. Ün paur cun brastoc s-charpà portond la fuorcha sur la spadla. Ün tschiervi cun cornunas in ün puoz immez üna cuntrada d’inviern. L’hotel Waldhaus Vulpera in flommas. 

Chi chi chamina actualmaing tras la Chasa Curuna ad Ardez fa ün viadi tras il temp. Dal sulèr fin i’l tablà, da la s-chala fin in stüva sun pichats sü fotografias chi documenteschan la vita in Engiadina da la fin dal 19avel tschientiner fin la fin dal 20avel tschientiner. L’exposiziun «Purtrets dad ün tschientiner» es dedichada ad üna da las plü importantas dinastias da fotografs in Svizra: Johann Feuerstein (1871-1945), Domenic Feuerstein (1900-1949), Jon Feuerstein (1925-2010) e Mic Feuerstein (1928-2004).

A la vernissascha in sonda passada es cumparüda üna gronda fuolla da persunas interessadas, indigens e giasts. L’exposiziun es gnüda creada dals descendents dals fotografs Feuerstein. In seis pled dad avertüra ha dat Gian Cla Feuerstein, president da la Fundaziun Fotografia Feuerstein e figl da Mic Feuerstein, ün sguard süll’istorgia da la dinastia: «Cumanzà ha tuot avant 128 ons cur cha nos tat Johann Feuerstein ha avert ün pitschen atelier da fotografia a Scuol». Remarchabel es cha la tecnica da fotografia es gnüda inventada e sviluppada be 58 ons avant da Louis Daguerre. Dal 1840 ha inventà lura William Herny Fox Talbot il proceder cun negativs. «Infra cuort temp ha gnü nos tat ün affar chi prosperaiva», ha quintà Gian Cla Feuerstein. 

Johann Feuerstein es stat ün fotograf ambizius. El ha preschantà sias ouvras in Svizra, ma eir a l’ester. 1914 d’eira ün on da destin pel fotograf engiadinais. Als 5 da gün es gnü donagià seis atelier causa ün fö illa chasa daspera, l’hotel Hohenfels. La chalur da l’incendi ha fat alguar il tet e l’aua per stüder il fö ha pisserà cha las plattas da vaider per far fotografias sun gnüdas desdrüttas. 

Listess on, nempe als 1. avuost avant 111 ons, es gnü fundà il Parc Naziunal Svizzer. Johann Feuerstein ha documentà cun sias fotografias la fundaziun ed ha eir sustgnü la fundaziun dal parc naziunal. «Sco seis figl e plü tard seis abiadis Jon e Mic es el stat dürant decennis ün cronist fidel da quista cuntrada magnifica», ha dit il president da la fundaziun.

 Domenic Feuerstein - nomnà Mic - ha cumanzà a lavurar i’l affar da seis bap dürant ils ons 1920. El es restà fidel al stil ed als motivs da Johann Feuerstein. Domenic Feuerstein s’ha dedichà ultra da quai eir a la litteratura ed ha publichà plüras ouvras. «El d’eira eir ün dals pioniers da film tanter las duos guerras mundialas», ha infuormà Gian Cla Feuerstein. 

Jon Feuerstein s’ha dedichà a l’aspet tecnic pro la fabrica da las ouvras electricas ed al turissem. El ha lavurà fin lönch davo sia pensiun cur cha’l nouv millaisem vaiva fingià cumanzà. Mic Feuerstein invezza ha miss il focus sülla sulvaschina indigena e tilla ha documentada da maniera intensiva. Dürant ils ons 1970 ha’l müdà pro’l film ed es dvantà operatör da camera e plü tard redschissur. 

«Ils quatter fotografs ans han relaschats bundant 80 000 fotografias e divers documaints da film», ha infuormà Gian Cla Feuerstein. La Fundaziun Fotografia Feuerstein es gnüda fundada dal 2012 ed ha pudü surtour da Gertrude Feuerstein, la guaivda da Jon Feuerstein, l’inter inventar da fotografias e films. Dals 80 000 documaints sun gnüts digitalisats 50 000 e quels sun accessibels publicamaing. Il rest sun dublettas o triplettas. A la fundaziun esa gratià da sgürar l’inventar e da til render accessibel ed onurar.

«L’inventar da fotografias e films Feuerstein ha ün renom naziunal e dafatta internaziuna», ha dit il president da la fundaziun. lls purtrets exposts ad Ardez derivan da quist fundus. La tscherna da las fotografias ha fat in prüma lingia Seraina Feuerstein. «Tematicamaing esa fich varià, cun trais generaziuns e quatter fotografs, e no vain provà da muossar ils highlights da minchün», ha declerà la curatura. 

La Fundaziun Fotografia Feuerstein realisescha pel mumaint ün cudesch davart la dinastia da fotografs Feuerstein. La vernissascha sarà als 26 da settember a las 20h illa sala cumünala a Scuol. Ill’exposiziun actuala as vezza üna schelta da purtrets chi saran per part eir in quella publicaziun. L’exposiziun chi düra amo fin als 26 d’october es eir ün’exposiziun da giubileum. Daspö desch ons vegnan expostas fotografias dals Feuerstein ad Ardez.

La fascinaziun pellas fotografias dals fotografs Feuerstein declera Seraina Feuerstein seguaintamaing: «La glieud cugnuoscha las situaziuns tipicas da l’Engiadina, las üsanzas e tradiziuns, ed eir ils lös. Las fotografias muossan vairamaing noss’istorgia». Ellas sun però daplü co be üna cronica da temps passats. Ellas sun art. Chi chi visitescha l’exposiziun illa Chasa Curuna inclegia subit perche.

L’exposiziun «Purtrets dad ün tschientiner» düra fin als 26 october ed es averta in avuost da venderdi fin dumengia, 14 fin 17h, in settember ed in october adüna in sonda e dumengia da las 14 fin 17h. Ulteriuras infuormaziuns: www.curuna-ardez.com.